Ailelerin, bebeklik döneminin hemen ardından çocuklarına tuvalet alışkanlığını kazandırabilmeleri için bu süreci doğru şekilde yönetmeleri ve sabretmeleri gerekmektedir. Bezden tuvalete giden yol sırasında gelişebilecek tutarsız davranışlar, çocukta kafa karışıklıklarına ve bezini bırakmaya başlamasına rağmen geri dönüşlere neden olabilmektedir. O nedenle “çocuklarda tuvalet eğitimi” aile bireyleri tarafından önemsenmeli ve istikrarlı bir şekilde hareket edilmelidir.

Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Ne Zaman Başlanmalıdır? 

Çocuk sağlığı ve hastalıkları hekimlerinin önerisi, çocuklarda tuvalet eğitimine 24 ay yani 2 yaş itibariyle başlanması yönündedir. Tabi çocuğun tuvalet eğitimine uyumlu olması da bu sürecin başlatılmasına zemin hazırlayacaktır. Hekimlerin tuvalet eğitimi için 2 yaş ve sonrasını önermelerinin nedeni, bebeklerin kas gelişimini 2-2.5 yaş aralığında tamamlamaları ve artık tuvaletlerini tutarak söyleme kapasitelerine sahip olmalarıdır. Bazı çocuklarda kas kontrolü 18. aydan itibaren gelişmeye başlasa da çocuklarda tuvalet eğitimi için en doğru zaman 2 yaş sonrası olarak düşünülmelidir.

Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir?

Tuvalet eğitimine başlamayı düşünen ailelerin doğru adımlarla yavaş yavaş ilerlemesi çok önemlidir. 

• Bebeklikten çocukluğa geçişte tuvalet eğitimine başlanılacağı zaman yapılması gereken ilk iş, tüm aile bireylerinin kızlarını ve oğullarını motive edici sözlerle oyuna dahil etmeye çalışmalarıdır. Sen artık büyüdün, abi oldun, abla oldun, çişini, kakanı tuvalete yapabilirsin gibi cümlelerle cesaretlendirmeye çalışması çocukta etkili olacaktır. Çocuk kendi için en doğru zamanı yine kendi belirleyecektir. İlk başlarda çekingen olsa da, hatta zaman zaman altına kaçırsa da tuvalet eğitimi bilincine vardığında işler daha kolay ilerleyecektir.

• Tuvalet eğitimi verilirken istikrarlı bir şekilde hareket edilmelidir. Özellikle annenin istikrarlı davranışları tuvalet eğitiminin doğru şekilde ilerlemesini sağlayacaktır.

• Tuvalet eğitimine başlanılan ilk gün, önce çocuğun altındaki bez çıkartılmalıdır. Bezi çıkarttıktan sonra da motive edici sözler ile yapılmak istenilen tuvalet eğitiminin detayları çocuğa pozitif bir şekilde anlatılmalıdır. Şekilli küçük klozet kapağı çocuğa gösterilerek artık onun üzerinde çişini/kakasını yapacağını anlatılarak klozetin içerisine birlikte yerleştirilmelidir.

• Kısa aralıklarla çocuğa çişin geldi mi, kakan varsa tuvalete gidelim mi gibi uyaranlarla sorular sorulmalıdır. Çocuk her seferinde gelmedi dese bile bir süre sonra anne çocuğu tuvalete oturtarak denemesine müsaade etmelidir.

Çocuklar İçin Özel Tuvalet Aparatları

• Çocuk kendi poposuna uygun tuvalet aparatı ile tuvalete oturtulmalı, şııııı sesi ile çişinin daha kolay gelmesine yardımcı olmalıdır. Çişini tuvalete yapabilen çocuk cesaretlenecektir. Ama çiş ve kaka yapma denemeleri göründüğü kadar kolay ve çabuk olmayabilir. Hatta çocuk tuvalet eğitiminden korkabilir yapacağı varsa bile daha çok tutma eylemine girebilir.

• Ailelerin önemli sınavlarından olan tuvalet eğitimi sabır işidir. Evin farklı yerlerinin kirleneceğini veya çocuğunun henüz hazır olmadığını düşünen ebeveynler tuvalet eğitimi sırasında geri adım atabilir. Fakat unutulmamalıdır ki belirsizlik çocuk için en büyük cayma nedenidir. Özellikle aile gündüz çocuğunu bezlemiyor, akşam olunca yatmadan önce bez takarak “bezine yapabilirsin” diyorsa bu durum çocuğun aklında kavram karmaşasına neden olacaktır.

• Çocuğa annenin ve babanın da tuvaleti geldiği zaman tuvalete gittiği anlatılmalıdır. Tuvalet eğitiminde kız çocuk anne ile, erkek çocuk baba ile tuvalete gitmeli, anne ve baba çocuğuna model olarak özendirmelidir.

• Tuvalet eğitimiyle ilgili yaşanan süreçler çocuğu olumsuz etkileyebileceğinden ve eğitimi geriletebileceğinden çocuğun yanında tartışılmamalıdır.

• Eğer çocuk gerçekten tuvalet eğitimine hazır değilse ısrar edilmemelidir. Hele “sen çişini-kakanı tuvalete yapamıyorsun demek ki hala bebeksin” veya “ne ayıp sen hala bezine mi çiş yapıyorsun” gibi ifadeler, çocuğun cesaretinin iyiden iyiye kırılmasına neden olacaktır. Çocuk belki gerçekten de hazır değildir. Tuvalet eğitimi sırasında idrar kontrolü sağlanamıyorsa aile çok ısrarcı olmamalı ve bir süre sonra yeniden denemelidir. Bu süreç 3 yaş civarlarında devam edebilir. Tuvalet eğitimi, dört yaşından sonraya bırakılmamalıdır. Bu durum çocuğun psikolojik durumunu etkileyebilmektedir.

• Çocuk 3-4 yaşına gelmesine ve tüm denemelere rağmen bezini bırakmak istemiyorsa bu durum başka bir problemi işaret ediyor olabilir. Böyle bir durumda bir pedagog ile görüşülmeli ve tuvalet eğitimine rağmen çocuğun neden bezini bırakamadığına dair görüş alınmalıdır.

Geceleri Tuvalet Eğitimi

Gündüz sağlanan idrar kontrolünün gece de devam ettirilebilmesi için tuvalet eğitiminde yapılması gereken şeyler vardır. Çocuklar gece idrar kontrolünü daha geç kazanırlar. Yapılması gerekenler; çocuk yatırılmadan yaklaşık bir saat önce sıvı gıdaların verilmesi kesilmelidir. Çocuk yatmadan önce çişe götürülerek mesanesi boşaltılmalıdır. Gündüz tuvalete gitmeyi başaran çocuğa geceleri bez takılmamalıdır. Aksi takdirde bu durum çocukların kafalarında karışıklığa neden olabilir. Uykusu ağır olan çocuklarda daha fazla sıkıntı yaşanabilir. Böyle bir durumda çocuğun anne ve babası sorgulanmalı, kendilerinin çocukluklarında bir idrar sorunu olup olmadığı sorgulanmalıdır. 

Tuvalet Eğitiminde Hijyen

Tuvalet eğitimi verilirken çocuğa öğretilecek önemli noktalardan biri de tuvalet sonrası temizliğidir.

Kızlarda idrar yolu enfeksiyonlarını önlemek için önden arkaya temizleme, erkeklerde testislerin altlarının da temizlenmesi gerekmektedir. Tuvaleti bittikten sonra sifonun çekilmesi gerektiği ve sonrasında el yıkamanın yapılması gerektiği de her seferinde hatırlatılmalıdır.

Özetle; yazıda da dikkatle vurgulanmaya çalışıldığı gibi çocuklarda tuvalet eğitimi sabır gerektiren bir süreçtir. Bu süreçte ailelere düşen görev istikrarlı bir şekilde tuvalet eğitimine eğilmiş olmalarıdır. Aile çocukla koordineli bir şekilde çaba göstermeli ve bu şekilde tuvalet eğitimi tamamlanmalıdır.